Heb net een boek uitgelezen dat op de longlist van de ELP 2022* staat, Verzamelde Werken van de Zweedse schrijver Lydia Sandgren (*1987). Dit extreem dikke boek trok me aan door de titel (mijn dichtbundel noemde ik Verzameld Werk), het beroep van de auteur, zij werkt als psycholoog, en die van de hoofdpersoon Martin, hij is uitgever en schrijft zelf aan een boek. Sandgren die ook muziek en filosofie studeerde, rijgt verschillende verhaallijnen door elkaar en laat vooral de noodlijdende uitgever terugkijken op wat hij als de Verzamelde Werken in zijn leven zou willen benoemen. Zijn het zijn kinderen, zijn uitgegeven boeken, zijn eigen boek dat maar niet wil vorderen, de hechte vriendschap met zijn kunstenaarsvriend of zijn relatie met de moeder van zijn kinderen.
Citaten van bestaande schrijvers en filosofen komen voorbij maar ook van fictieve. De literatuur, of liever het schrijven zelf, is volgens Martin – en je denkt ook meteen aan de auteur – een manier om de wereld te veroveren. Schrijven geeft toegang tot andere harten en zielen, en ook tot onbekende gebieden, het niet-zelfgeleefde leven. ‘Schrijven is weigeren te sterven’. Maar Martin worstelt met de witte bladzijden waar Lydia geen moeite heeft om te schermen met feiten en bespiegelingen over de jaren 1970/80, verschillende muziekscenes, de toenemende commercialisering van de kunstwereld, de interne keuken van de boekenwereld en Ludwig Wittgenstein. De figuren rond Martin worden tijdens het lezen als vrienden. De vele anekdotes laten je door de plotse verdwijning van zijn vrouw lezen als een thrillerlijntje die het hele boek beslaat, waarom verliet zij man en kinderen zonder enige verklaring?
Ook het uitlezen van de 782 bladzijden geeft uiteindelijk geen eenduidige uitleg. Dat er vrouwen bestaan die niet voor het moederschap geboren zijn en die in de tweede helft van de vorige eeuw eruit durven te stappen wist ik al, en Sandgren houdt dit impliciet open. Doordrenkt met de wijze uitspraak van Joan Didion, We tell ourselves stories in order to live, is het boek een zoektocht naar waarden en verlies in het leven, ook in het alledaagse. De kinderen staan na een zoektocht met vragen aan hun moeders deur, zo eindigt het.
Na mijn intensieve leespartij met genot van de vele culturele en dagelijkse verwijzingen en opgeroepen be- en verwondering, ontstaat een verzadiging. Om dan het leven zelf weer in te stappen, zonder gezelschap van dit boek. Maar zonder lezen geen leven. Ik pak een Engelse slanke, van Claire-Louise Bennett, Checkout 19, die ook gaat over het lezen dat tot schrijven leidt, als leidraad voor het in- en uitstappen van het leven. Een waardig vervolg hoop ik, denk ik.
*Europese Literatuurprijs
EDNA VAN DUYN 