Door een uitnodiging om naar Keulen te komen, kan ik mijn mooie-dingen-liefhebber iets laten zien en het zelf opnieuw beleven. Misschien kent hij het al. Als eerste beloning na de treinvertraging, de coronacheck, het mondkapje en een bankpasweigering komt in beeld: de indrukwekkende Siegfried Anzinger van een kar. ‘Terugkerend thema in zijn werk’ lees ik in het sobere pocketje dat alle zaalteksten vervangt. Een rechthoekige ruimte op poten, wielen, waarvan de functie afhankelijk is van de plaats in de omgeving. Een handkar voor transport tot en met een circuswagen, het kan voor van alles dienen. Hier staat het (Ohne Titel, 1996) op een soort helling met een onbestemd doel. Prachtig opgehangen in de hoek van de trap die de bezoeker bestijgt, waardoor je dit doek nadert dat de aandacht vraagt nergens aan voorbij te lopen. Als een poort waarna de bezoeker zich voorneemt om te beginnen met kijken in plaats van zien. Anticiperend op werken die betekenis, toewijding en reflectie in zich dragen wanneer de kijker bereid is via het zien van kleur, vlak en vorm door te dringen in wat de kar vervoert. De Oostenrijkse kunstenaar, geboren in 1953, wil het zichtbare bijna onzichtbaar maken, op een plek waar het helemaal vrij aanschouwd kan worden. Het Kolumbamuseum is zo’n vrijplaats.
door paarden op de kant) is de definitie van de schrijver Juli Zeh van wie de roman Spieltrieb of Speeldrift me destijds fascineerde door het driedimensionale van gedrag, spelen en performance te vertalen in een tweedimensionaliteit van taal. De Duitse schrijver die ik, ondanks de teleurstelling in Schilf, Vrije val, ben blijven volgen en van wie de motieven voor schrijven me interesseren met haar ervaring als rechter, juriste in volkenrecht en actief paardenliefhebber. Als Zeh in 2013 door de universiteit van Frankfurt wordt uitgenodigd om over haar ‘poëtica’ te spreken, zet de aanvankelijke weigering zich om in een blik in haar schrijverschap. Moest wel even opzoeken wat in deze tijd onder poëtica nog meer verstaan wordt dan dichtkunst waarvan de betekenis is uitgebreid met de creatieve normen van kunstenaars en het geheel van opvattingen die een schrijver heeft over wat literatuur moet zijn, het ambachtelijk vervaardigen en creëren van beelden en voorstellingen. Had ik liever literatuurwetenschap dan kunstgeschiedenis willen studeren? Irrelevante vraag nu, want het (ant)woord is hier aan Zeh. En worden de lezers meteen, zonder enige omhaal op hun nummers gezet dat het – dús – niet gaat om de gewoontes van de schrijver, wanneer en hoe de auteur inspiratie opdoet, hoeveel autobiografisch is, waarnaar altijd gevraagd wordt, of, wat Aziatische studenten en jongeren willen weten, wat ze ermee verdient en waarop ze tenminste meteen kan antwoorden. Zo wordt een galeriehouder vaak gevraagd of hij/zij ervan kan leven, hiermee vergelijkbaar wordt iemand die zelf een geschreven boek uitgeeft, gevraagd naar de hoogte van de oplage. Deze oninteressante, en voor de vrager er niet toe doende elementen van het creatieve maakproces zaagt Zeh tot de grond toe af. Maar ook geen romantiek van de op een zolderkamer rokende, drinkende of reflectieve schrijver die mijmert over het proces. Back to reality. Scherp. Als er een blokkade komt, ‘gewoon’ gaan schrijven, als een ‘schrijfsoldaat’! Een kunstsoldaatje is een herinnering uit mijn bezoldigde leven. Nu als volontair hetzelfde doen, als een persoonlijke reservist die ingezet wordt bij stagnaties in het, ook schrijvende, bestaan. Niet stilstaan bij waartoe, waarom, waarvoor en voor wie. Gewoon doen.
EDNA VAN DUYN 